Jan Gutenberg Jan Gutenberg, niem. Johannes Gensfleisch zum Gutenberg (ur. ok. 1396 r., zm. 3 lutego 1468 r.) - złotnik i drukarz moguncki, twórca pierwszej przemysłowej metody druku w Europie. Działalność Gutenberga przypada na okres lawinowego rozwoju drukarstwa w Europie. Początkowo Gutenberg stosował znane już wcześniej w Europie czcionki drewniane, z czasem opracował własną wersję czcionek metalowych (również znanych już w Europie). Skonstruował specjalny aparat do ich odlewania, w którym nowością było używanie wymiennych matryc. Zaprojektował również własną wersję prasy drukarskiej na wzór znanych już pras introligatorskich. W 1448 r. założył w Moguncji drukarnię. W 1455 r. ukazała się drukiem jego Biblia - arcydzieło sztuki typograficznej, w 1457 r. wydał Psałterz moguncki .Potocznie, ale niesłusznie jest uważany za wynalazcę ruchomej czcionki (której historia sięga tysiąca lat wstecz na Dalekim Wschodzie). Niesłusznie uznaje się go również za pierwszego europejskiego drukarza. O wynalazku czcionki dowiedział się najprawdopodobniej od niejakiego Faustusa, który uciekł z Harlemu do Moguncji kradnąc wynalazek swojemu pracodawcy, Holendrowi Laurensowi Costerowi. Jego wielkim dokonaniem było za to wydrukowanie w Europie pierwszego prawdziwie dużego wydawnictwa książkowego. Do tamtej pory drukowano tylko pojedyncze karty zawierające skomplikowane zdobienia, przeznaczone do dalszego wypełnienia pismem ręcznym, oraz niewielkie akcydensy. Inne ważne osiągnięcia Gutenberga to bardzo udane zaprojektowanie modyfikacji dotychczasowego gotyckiego kroju pisma ręcznego, a przede wszystkim mistrzowskie wykonanie składu, na którym do dziś wzorują się zarówno najwięksi typografowie, jak i projektanci oprogramowania dla DTP. Dzieło Gutenberga charakteryzuje się najwyższą czytelnością, idealną szarością kolumny i innymi najwyższej próby parametrami typograficznymi - nawet tak zaawansowanymi, jak optyczne wyrównywanie prawej krawędzi łamu.

Biblia Gutenberga

Biblia Gutenberga, Biblia Czterdziestodwuwierszowa, Biblia Mazarina - pierwsze wydawnictwo dziełowe w Europie wykonane za pomocą druku (przy użyciu czcionki ruchomej). Jest kompletnym wydaniem Pisma Świętego. Została przygotowana do druku i wydrukowana w latach 1452-1455 w Moguncji przez Johannesa Gutenberga, który był również jej wydawcą. Łaciński tekst (tłumaczenie świętego Hieronima) wydrukowany jest w wąskim układzie dwułamowym, 42-wierszowym (stąd druga nazwa). Księgi starano się upodobnić do wychodzących spod ręki kopistów. Nie ma strony tytułowej ani też numeracji stron. Zastosowano gotycką czcionkę projektu Gutenberga, o majestatycznym wyglądzie, ale nowoczesnym kroju. Skład tekstu jest najwyższej próby i do dziś uważany za mistrzostwo typografii. Pomimo dość ciasno zestawionych znaków charakteryzuje się najwyższą czytelnością. Posiada doskonale rozplanowane światła - zarówno odstępy międzywyrazowe (które są wyjątkowo zrównoważone), jak i prawidłowo dobraną interlinię czy układ tekstu na stronach (layout). Łamy charakteryzują się idealną szarością kolumny, co udało się Gutenbergowi uzyskać pomimo niewielkiej ilości znaków w wierszu, bo tylko ok. 40, co bardzo utrudniało zapanowanie nad odstępami międzywyrazowymi. Szarość została zachowana m.in. dlatego, że Gutenberg użył aż ok. 150 różnych znaków, w tym bogaty zbiór kilkudziesięciu ligatur. Obficie korzystał również z abrewiatur. Łamy wypełnione są tekstem wyjustowanym, w którym na szczególną uwagę zasługuje wyrównanie optyczne prawej krawędzi. Po wydrukowaniu dodawano ręczne zdobienia. Potem trzy- lub nieraz dwutomowa księga oprawiana była przez introligatorów, m.in. przez słynnego Henryka Costera z Lubeki. Biblia wydrukowana została prawdopodobnie w ok. 200 egzemplarzach - 165 na papierze i 35 na pergaminie (liczby te kwestionowane są przez niektórych badaczy). Znaki wodne świadczą, że papier grubości od 0,21 do 0,29 mm pochodził z piemonckich papierni. Druk przygotowywał Gutenberg, mający spółkę z finansującym go bankierem Johannem Fustem. Przy składzie pracowało siedmiu zecerów. Pomiędzy wpólnikami dochodziło do sporów. W 1455 r. sąd przyznał własność drukarni Fustowi, nie wiadomo więc czy druk wszystkich egzemplarzy nadzorował Gutenberg. Trzecia popularna nazwa biblii związana jest z nazwiskiem kardynała Mazarina, z którego biblioteki pochodzi pierwszy opisany przez bibliografów egzemplarz. Do naszych czasów przetrwało 48 egzemplarzy tej najcennieszej książki świata, z czego tylko 20 kompletnych (36 na papierze, 12 na pergaminie). Najwięcej w USA - 14, w Niemczech - 11, w Wielkiej Brytanii - 8, we Francji - 4, po 2 w Watykanie i Hiszpanii, po jednym w Austrii, Danii, Portugalii, Belgii, Szwajcarii i Japonii. Swój egzemplarz ma również Polska. Dwutomową wersję na papierze, mającą oryginalną XV-wieczną oprawę (wykonaną przez słynnego introligatora, mistrza Henryka Costera z Lubeki), można oglądać w muzeum diecezjalnym w Pelplinie. Całość obejmuje łącznie w dwóch tomach 641 kart in folio zadrukowanych obustronnie w dwóch kolumnach o wymiarach 285 mm x 85 mm, zawierających 40-42 wierszy. Brak w niej ostatniej 217. karty w tomie II z tekstem Apokalipsy. Tekst urywa się na rozdziale XX, wiersz 2. Biblia nabyta została prawdopodobnie przez biskupa chełmińskiego Mikołaja Chrapickiego i podarowana lubawskim franciszkanom. Po sekularyzacji zakonu trafiła do biblioteki seminaryjnej w Pelplinie (1833). W dwudziestoleciu międzywojennym kapituła zamierzała sprzedać biblię, aby uzyskać pieniądze na remont katedry i rozbudowę seminarium. Dyskusja w prasie i protesty społeczeństwa spowodowały, że księgi zostały w Pelplinie. Przed II wojną światową biblia przez Warszawę trafiła do Paryża. Stamtąd w 1940 r. wywieziono ją do Londynu, a potem Kanady. Do Pelplina powróciła w 1959 r.